Strona redagowana przez logopedę Ewę Barczewską
Spis treści:
1.Ćwiczenia na wstępnym etapie terapii logopedycznej:
Ćwiczenia usprawniające narządy mowy i języka
Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego - gimnastyka buzi i języka
Ćwiczenia narządów mowy mają na celu usprawnianie ruchomych części aparatu artykulacyjnego czyli języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy (dolnej ruchomej szczęki).
Gimnastykę aparatu mowy rozpoczynamy od ćwiczeń najprostszych, angażujących tylko jeden element aparatu mowy. Gdy te proste ćwiczenia zostaną opanowane, możemy przejść do ćwiczeń koordynujących pracę dwóch narządów, a następnie trenować sprawne przechodzenie od jednego do drugiego układu artykulatorów pod kontrolą wzroku oraz poza nią.
Ćwiczenia powinny być prowadzone codziennie, kilka razy w ciągu dnia, przez 5 - 10 minut. Trzeba jednak pamiętać, że czas trwania i liczbę powtórzeń należy dostosować do indywidualnych możliwości dziecka.
Ćwiczenia staramy się urozmaicać, prowadzić w formie zabawowej, szczególnie dla dzieci młodszych. Na początku ćwiczymy z dzieckiem przed lustrem, kiedy potrafi już wykonać je bez kontroli, można wykorzystywać każdą nadarzająca się okazję: spacer, jazdę samochodem czy drogę do przedszkola.
Ćwiczenia usprawniające język
- Konik jedzie na przejażdżkę - naśladowanie konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania.
- Winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą - raz do góry, raz do dołu.
- Karuzela - dzieci bardzo lubią kręcić się w koło, twój język także. Włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę.
- Chomik - wypycha policzki jedzeniem, a ty pokaż jak można wypchnąć policzki językiem, raz z prawej raz z lewej strony.
- Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła.
- Młotek - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa.
- Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz.
- Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony.
Ćwiczenia usprawniające wargi
- Balonik - nadymanie policzków, usta ściągnięte (dla urozmaicenia bawimy się w baloniki, które "pękają przekłute palcami ).
- Całuski - usta układamy w "ciup" i cmokamy posyłając do siebie buziaki.
- Niejadek - usta wciągamy w głąb jamy ustnej.
- Zmęczony konik - parskanie wargami.
- Podwieczorek pieska - chwytanie ustami drobnych cukierków, chrupek, kawałków skórki chleba, itp.
- Kto silniejszy? - napinanie warg w pozycji rozciągniętej. Dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każdy ciągnie w swoją stronę. Uwaga - dajmy dziecku szansę wygrania zawodów.
- Rybka - powolne otwieranie i zamykanie warg tworzących kształt koła, zęby "zamknięte"
- Świnka - wysuwanie obu warg do przodu, udając ryjek świnki.
- Wąsy - wysuwanie warg jak przy wymawianiu u, położenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego utrzymania.
- Drzwi do domu - buzia to domek krasnoludka, a wargi to drzwi do domku. Pokaż jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają.
- Straż pożarna - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e o, i u, a u
- Suszarka - utrzymywanie przy pomocy warg słomki, wciąganie powietrza nosem, wydychanie przez słomkę na dłoń (odczuwanie ciepłego powietrza).
- Pojazdy - naśladowanie poprzez wibrację warg warkotu motoru, helikoptera itp.
Ćwiczenia żuchwy
- Zamykanie i otwieranie domku - szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski a, zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom.
- Grzebień - wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie.
- Krowa - naśladowanie przeżuwania.
- Guma do żucia - żucie gumy lub naśladowanie.
- Wysuwanie żuchwy do przodu i cofanie jej.
- Wysuwanie żuchwy do przodu i dmuchanie.
- Masaż warg zębami – dolne zęby przesuwają się lekko po górnej wardze, a następnie górne zęby masują dolną wargę.
- Naśladowanie ziewania
- Chwytanie górnej wargi dolnymi zębami.
Ćwiczenia podniebienia miękkiego
- Zmęczony piesek - język wysunięty z szeroko otwartych ust, wdychanie i wydychanie powietrza ustami.
- Chory krasnoludek - kaszlenie z językiem wysuniętym z ust.
- Balonik - nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem.
- Śpioch - chrapanie na wdechu i wydechu.
- Kukułka i kurka - wymawianie sylab:
ku - ko, ku -ko,
uku - oko, uku - oko,
kuku - koko, kuku - koko. - Chory kotek – płukanie gardła ciepłą wodą.
- Głębokie oddychanie przez usta z zatkanym nosem.
Ćwiczenia oddechowe
Ćwiczenia oddechowe poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu fazy wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Ćwiczenia prowadzone są najczęściej w formie zabawowej, przy wykorzystaniu różnych środków, np. piórek, piłeczek, wody mydlanej, chrupek, wiatraczków itp.
Ćwiczenia oddechowe można łączyć z zabawami i ćwiczeniami ruchowymi oraz przyrządami gimnastycznymi np. piłka, laska. W każdym ćwiczeniu ruchowym przestrzegamy zgodności faz ruchu z fazami oddechowymi.
Ćwiczenia oddechowe powinny być wykonywane w przewietrzonym pomieszczeniu lub na świeżym powietrzu przez około 5 minut, najlepiej od 1 do 2 godzin po jedzeniu.
Ćwiczenia słuchowe
Ćwiczenia słuchowe stanowią one bardzo ważną grupę ćwiczeń logopedycznych. Stymulując funkcje słuchowe przyczyniamy się do rozwoju zdolności komunikacyjnych dziecka. Ćwiczenia słuchowe rozwijają również wrażliwość słuchową oraz słuch fonematyczny, niezbędny w nabywaniu umiejętności czytania i pisania.
Przykłady dla dzieci młodszych:
- Rozróżnianie i naśladowanie głosów zwierząt: kota, psa, krowy, kury, koguta, kaczki, gęsi itp.
- Rozróżnianie odgłosów pojazdów: samochodu, pociągu, motoru, traktora itp.
- Rozpoznawanie po dźwięku różnych urządzeń domowych, np. odkurzacz, mikser, suszarka, pralka itp.
- Dzieci siedzą z zamkniętymi oczami i nasłuchują, rozpoznają odgłosy dochodzące z sąsiedztwa, ulicy.
- Uderzanie pałeczką w szkło, metal, kamień, drewno itp. Toczenie różnych przedmiotów po podłodze ( np. piłki, kasztana, kamienia), rozpoznawanie odgłosu przez dzieci.
- Rozpoznawanie różnych przedmiotów w zamkniętym pudełku po wydawanym odgłosie – kamyki, gwoździe, cukier, kasza itp.
- Uderzanie o siebie klockami, łyżeczkami, garnuszkami; uderzanie łyżeczką o pustą szklankę, o szklankę z wodą, klaskanie, darcie papieru, gniecenie papieru, przelewanie wody (z wysokości, z niska), drapanie po szkle, papierze, stole.
- Rozpoznawanie głosu, szmeru, źródła dźwięku – miejsca, kierunku, odległości, ilości dźwięków (dużo- mało), głośności ( cicho – głośno).
- Szukanie ukrytego zegarka, radia, dzwoniącego budzika.
- Rozpoznawanie dźwięków wysokich i niskich.
Przykłady dla dzieci starszych:
- Wyróżnianie wyrazów w zdaniu ( stawiamy tyle klocków, rysujemy tyle kółeczek, klaszczemy tyle razy, ile słów słyszy dziecko w wypowiadanym zdaniu).
- Wydzielanie sylab w wyrazach poprzez wystukiwanie sylab.
- Nazywanie obrazków – dziecko kończy wyraz po pierwszej sylabie wypowiedzianej przez rodzica, a potem odwrotnie – dziecko zaczyna.
- Dzielenie na sylaby imion dzieci.
- Wyszukiwanie imion dwu- i trzysylabowych.
- Wyszukiwanie słów z podaną przez rodzica sylabą.
- Wyszukiwanie słów rozpoczynających się od samogłoski, następnie od podanej spółgłoski.
- Wydzielanie spółgłosek nagłosowych przez przedłużanie nagłosu, np. ssssamolot, szszszafa.
- Przy pomocy ilustracji – wyszukiwanie przedmiotów, których nazwy rozpoczynają się na daną głoskę.
- Wydzielanie spółgłoski wygłosowej, przedłużanie lub akcentowanie ostatniej głoski np.: lisss, koszszsz.
- Dzielenie na głoski łatwych, a następnie coraz trudniejszych słów
2. Scenariusze zabaw i zajęć logopedycznych
Przedstawiam scenariusze zabaw logopedycznych, które można prowadzić w warunkach domowych ze swoim dzieckiem.
Celem zajęć logopedycznych jest głównie kształtowanie poprawnej wymowy, wzbogacanie słownictwa, kształtowanie prawidłowego toru oddechowego i konstruowanie wypowiedzi. Scenariusze zawierają ćwiczenia artykulacyjne, oddechowe, słuchowe, ortofoniczne oraz ćwiczenia wspomagające rozwój motoryki dużej i małej, percepcji wzrokowej i słuchowej oraz pamięci i uwagi. Prezentowane zabawy logopedyczne służą utrwalaniu i automatyzacji poprawnej wymowy głosek. Popularyzują również utwory poetów polskich. Aby dzieci chętnie i aktywnie w nich uczestniczyły, ćwiczenia stanowią formę zabawy.
Przedstawione scenariusze zawierają ćwiczenia przygotowujące do wywołania głosek oraz ćwiczenia utrwalające m.in. głoski szumiące, syczące, głoski [r], [k] i [g]. Przeznaczone są głównie dla dzieci w wieku przedszkolnych.
Zabawy dla dzieci w wieku przedszkolnym
Scenariusz nr 1 Temat: Zwierzęta na wsi
Cele:
- rozwijanie słuchu fonemowego
- utrwalanie właściwego toru oddechowego
- usprawnianie motoryki artykulacyjnej
- kształtowanie uwagi i pamięci słuchowej
- rozwijanie słownictwa (nazwy zwierząt hodowlanych)
Pomoce: obrazki przedstawiające zwierzęta hodowlane, kłębuszki wełny
Przebieg zajęcia:
- Zabawa słuchowa: Hodujemy zwierzęta. Rodzic pokazuje obrazki zwierząt, które hodujemy na wsi, dziecko nazywa je i mówi, co dają człowiekowi. Następnie dziecko rozpoznaje głosy zwierząt z płyty, bądź wyszukane na stronach internetowych.
Witamy się z dziećmi, wyklaskując sylabowy rytm ich imion.
- Gimnastyka narządów mowy.
- Kotek – wysuwamy usta do przodu
- Prosiaczek – oblizujemy usta dokoła, chrząkamy
- Chomik – nadmuchujemy policzki
- Piesek – wysuwamy język na brodę i do nosa.
- Słuchanie wiersza.
Dziwne rozmowy
W chlewiku mieszka świnka, co ryjkiem trąca drzwi.
Ja niosę jej jedzenie, a ona: kwi, kwi, kwi.
A w budzie trzy szczeniaczki podnoszą wielki gwar.
Ja mówię: cicho psiaczki, a one hau, hau, hau.
W kałuży pływa kaczka, co trzy kaczątka ma.
Ja sypię im ziarenka, a one kwa, kwa, kwa.
Na płocie siedzi kotek, co mleczko wypić chciał.
Ja mówię mu: Dzień dobry, a kotek: miau, miau, miau.
Autor: A. Aleksandrowicz
Rodzic czyta wierszyk, a dziecko powtarza odgłosy zwierzątek.
- Zabawa ruchowa: Naśladowanie kota, chodzenie na czworakach, robienie kociego grzbietu, mruczenie, zwinięcie się w kłębek, picie mleczka, oblizywanie wąsików. Rodzic i dziecko klękają na przeciwko siebie i przedmuchują do siebie kłębuszek wełny.
- Zabawa rytmiczna. Dobieranie rymów.
Rodzic zaczyna rymowankę, dziecko dopowiada wyraz rymujący się do podanego zdania:
Kot wskoczył na … (płot).
Kaczka to była … (dziwaczka).
Mucha lata koło … ( ucha).
Bzyka pszczoła koło … (czoła).
- Zakończenie zajęcia. Można zaproponować dziecku lepienie zwierzątka z plasteliny.
Scenariusz nr 2 Temat: Witaj misiu!
Cele:
- usprawnianie aparatu artykulacyjnego
- wyrabianie umiejętności naśladowania dźwięków z otoczenia
- kształtowanie umiejętności budowania zdań
- ustawienie prawidłowego toru oddechowego.
Pomoce:
- pluszowa maskotka - miś,
- obrazki z misiem.
Przebieg zajęcia:
- Zapoznanie się z misiem – pluszową maskotką. Rozmowa z dzieckiem, z jakich części się składa, co prawdziwe misie jedzą.
- Ćwiczenia oddechowe:
Miś zasypia – wdech nosem, długi wydech ustami.
Miś sapie – na wydechu sss…
3.Zabawa artykulacyjna: Sprzątanie mieszkania misia.
Język to miotełka, która wymiata śmieci w mieszkaniu misia. Opowiadamy i pokazujemy przed lustrem, jak miś sprząta sufit – dotykamy podniebienie od zębów do gardła; okienka – dotykamy każdy ząbek górnej szczęki od lewej strony do prawej; schody - dotykamy każdy ząbek dolnej szczeki; ściany – policzki od wewnętrznej strony; podłoga – poruszamy językiem w lewo i w prawo po dolnych dziąsłach; drzwi wejściowe – oblizujemy usta.
4.Ćwiczenia ortofoniczne. Naśladowanie odgłosów wymawianych przez misia:
Miś mruczy – mmm
Miś chrapie na wdechu– chrr
Mis chrapie na wydechu– psii.
5.Zabawa ruchowa. Naśladujemy sposób poruszania się zwierząt:
Miś chodzi po łące – powolny marsz z wysoko uniesionymi kolanami
Miś w pasiece – bieganie, machania rękami, odganianie się od pszczół
Miś na dróżce – chodzenie „na czworakach”.
6.Kolorowanie obrazka z misiem kredkami, można samodzielnie narysować misia na podstawie obserwacji swojej maskotki.
Scenariusz nr 3 Temat: Wiosenne zabawy na łące
Cele:
- usprawnianie aparatu artykulacyjnego
- wzbogacanie słownictwa związanego z łąką
- kształtowanie umiejętności budowania zdań
- ustawienie prawidłowego toru oddechowego.
Pomoce:
- papierowe kwiatki,
- płyta z muzyką,
- obrazki ze zwierzętami na łące.
Przebieg zajęcia:
- Rozmowa na temat łąki, co możemy zobaczyć, jakie rośliny i zwierzątka.
- Zabawa ruchowe: Spacer po łące. W rytm muzyki dziecko z rodzicem maszeruje, na przerwę w muzyce zatrzymujemy się. Następnie rodzic wymienia nazwy roślin, zwierząt spotkanych na łące , a dziecko rysuje je w powietrzu (motyle, kwiaty, biedronki, trawa itp.). Potem zmieniamy role.
- Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego: Zwierzęta na łące.
- Motyle nad kwiatami – język wykonuje ruchy pionowe przy otwartych ustach
- Lot pszczółek - oblizujemy usta
- Kropki biedronki – dotykamy językiem podniebienia
- Ślimak w muszelce – język przeciska się przez zęby
- Lot much – język wykonuje ruchy poziome od kącika ust do kącika.
4. Zabawa oddechowa: Wiosenny wietrzyk. Dmuchamy lekko na trzymany przed ustami pasek papieru – trawkę. Na sygnał: Mocniejszy wiatr – dmuchamy mocniej. prawidłowe wykonywanie oddechu: wdech nosem - wydech ustami.
5. Zabawy ortofoniczne: Odgłosy przyrody.
- Naśladujemy szum drzewa – szszsz…
- Przelatujący bąk – żżżż…
- Brzęczące pszczoły – bzzzz…
- Cykający świerszcz – cyk, cyk ….
6.Rodzic czyta wierszyk:
Co piszczy w trawie?
Teraz wam zadam takie pytanie – kto mi odpowie
Co piszczy w trawie?
Czy piszczą żuki? Czy boże krówki?
Koniki polne? Czy małe mrówki?
Czy piszczą żaby? Może pająki?
chrząszcze zaszyte hen, w gąszczu łąki?
A może trzmiele,
Ażeby w trawie było weselej?
Autor: Wiesław Czermak
Prosimy, żeby dziecko wymieniło zwierzęta występujące w wierszu.
7.Zakończenie zajęcia. Proponujemy dziecku malowanie łąki, wypełnianie konturu motyla, biedronki lub żaby.
Scenariusz nr 4 Temat: Utrwalamy głoski tylnojęzykowe [k] i [g ]
Cele:
- usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych
- kształtowanie prawidłowego toru oddechowego
- kształtowanie wymowy głosek [k] i [g]
- rozwijanie koncentracji uwagi.
Pomoce:
- lusterka
- wiersz Kukuryku
- piórka.
Przebieg zajęcia:
- Rozmowa na temat ptaków. Pytamy dziecko:
- W jaki sposób ptaki porozumiewają się ze sobą?
- Czy słyszało śpiew ptaków?
- Czy potrafi powtórzyć charakterystyczne dźwięki ptaków ( kukanie kukułki, krakanie wrony, pianie koguta?
2. Zabawa artykulacyjna: Chory ptaszek
Wspólnie z dzieckiem wykonujemy przed lusterkiem następujące czynności:
- kaszel z wysuniętym językiem z ust
- chrapanie na wdechu i wydechu
- ziewanie z nisko opuszczoną żuchwą
- płukanie gardła ciepłą wodą
- nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem.
3. Zabawa oddechowa: Piórka
Dziecko otrzymuje kolorowe piórko. Stara się dmuchać tak, żeby piórko poleciało jak najwyżej.
4. Zabawa ortofoniczna – naśladowanie odgłosów ptaków:
- gołębia – gruchu - gruchu
- koguta – kukuryku
- gąski – gęgu
- wronę – kraa
- kukułki – ku-ku-ku-ku.
5. Praca z wierszem. Czytamy wiersz i gestykulujemy czynności. Potem dziecko naśladuje odgłosy ptaków występujących w wierszu. Na koniec powtarzamy wiersz po linijce.
Kukuryku
Wszedł pan kogut do sklepiku
i zawołał: - Kukuryku!
Dla mych synków kogucików
chciałbym kupić sześć grzebyków.
Sześć grzebyków dla mych smyków
i ostrogi do bucików.
W. Chotomska
6. Dziękujemy dziecko za udział w zabawie.
Scenariusz nr 5 Temat: Utrwalamy głoskę [sz]
Cele:
- kształtowanie spostrzegawczości i uwagi słuchowej,
- regulowanie długości i mocy wydechu
- usprawnianie warg i języka
- usprawnianie dużej motoryki i koordynacji ruchów
- kształtowanie prawidłowej wymowy głoski [sz].
Pomoce:
- słomki do picia napojów
- zagadki
- zestawy wyrazów z dwuznakiem [sz].
Przebieg zajęcia:
- Zabawy oddechowe:
- wdech nosem i wydech ustami,
- dmuchanie ciągłym strumieniem – chłodzenie gorącej zupy,
- wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem „ szszszsz” - naśladowanie wiatru
- przenoszenie małych kawałków papieru na kartkę za pomocą słomki do napojów.
2. Gimnastyka buzi i języka. Sprzątanie mieszkania.
Język to miotełka, która robi porządki. Pokazujemy przed lustrem, jak sprzątamy:
- sufit – dotykamy podniebienie od zębów do gardła;
- okienka – dotykamy każdy ząbek górnej szczęki od lewej strony do prawej;
- schody - dotykamy każdy ząbek dolnej szczęki;
- ściany – wypychamy językiem policzki od wewnętrznej strony;
- podłoga – poruszamy językiem w lewo i w prawo po dolnych dziąsłach;
- drzwi wejściowe – oblizujemy wargi.
3. Rozwiązywanie zagadek.
Po odgadnięciu zagadki, układamy z danym wyrazem zdanie, dzielimy na sylaby, wyodrębniamy głoskę na początku słowa, na końcu.
Zagadki:
Co to za domek, powiedz mi
Nie ma okien, tylko drzwi.
Mieszkają w niej ubranka
Mamy, taty, Janka. (szafa)
W środku perłowa, głos morza chowa.
Przyłóż do ucha, morza posłuchasz. (muszla)
Byś mógł wygodnie spać,
Pod głowę puchową kładź. (poduszka)
Gdy spodnie spadają – to kłopot jest wielki,
Dlatego mamusia, kupiła mi … (szelki)
4. Zabawa słowna: Mówimy razem
Dziecko wybrzmiewa głoskę [sz], a rodzic wypowiada pozostałą część wyrazu.
Na początku wyrazu:
sz – minka, sz – mata, sz – pak,
sz – pilka, sz – pital, sz – patułka,
sz – kielet, sz – kiełko, sz – klanka,
sz – tuka, sz – kło, sz – kodnik.
Na końcu wyrazu:
tu – sz, ko – sz, kalo – sz,
my – sz, afi – sz, fini – sz,
gula – sz, tu – sz, klo –sz,
pióropu –sz,
5. Praca z wierszykiem. Najpierw czytamy dziecku wierszyk. Potem dziecko mówi sylaby z głoską [sz], rodzice pozostałą część wierszyka. Po kilkakrotnym powtarzaniu włączamy dziecko do wspólnej recytacji całego wierszyka.
Ci! Sza!
Sza! Sza! Sza! – mówię ja. Szy! Szy! Szy! – mówisz ty.
Szo! Szo! Szo! – wołam ja. Szy! Szy! Szy! – wołasz ty.
Szu! Szu! Szu! – śpiewam ja. Szy! Szy! Szy! – śpiewasz ty.
Sze! Sze! Sze! – myślę ja. Szy! Szy! Szy! – myślisz ty.
6. Zakończenie zajęcia.
Scenariusz nr 6 Temat: Zwierzęta w ZOO
Cele:
- Poszerzanie zasobu słownictwa z zakresu zwierzęta egzotyczne,
- kształtowanie spostrzegawczości i uwagi słuchowej,
- nauka poprawnego toru oddychania,
- usprawnianie warg i języka,
- rozwijanie funkcji słuchowych,
- usprawnianie dużej motoryki i koordynacji ruchów.
Pomoce:
- obrazki zwierząt żyjących w ZOO
- zbiór wierszy J. Brzechwy pt. ZOO
- farby i pędzle.
Przebieg zajęcia:
- Powitanie – witamy się za pomocą różnych sposobów, gestów, dzielimy na sylaby pozdrowienia np.: Dzień dobry, Witam Cię, Cześć
- Rozmowa o zwierzętach, które żyją w ogrodzie zoologicznym. Pokazujemy obrazki m.in. lwa, słonia, małpy, tygrysa, strusia, węża, tygrysa, określamy cechy zewnętrzne: kolor, wielkość, cechy szczególne.
- Słuchanie wiersza J. Brzechwy pt. Dziecko wybiera wiersz o ulubionym zwierzątku. Kila razy powtarzamy.
- Odgadywanie zagadek podanych przez rodzica:
Co to za zwierzę:
- Ma wielkie uszy i długą trąbę?
- Ma bardzo długą szyję i długie nogi?
- Znosi olbrzymie jaja i chowa głowę w piasek?
- Ma długą grzywę i głośno ryczy?
- Nie ma nóg, nie ma rąk i syczy?
- Ma długi i zwinny ogonek, na którym lubi się huśtać, lubi banany?
Pokazujemy przygotowane obrazki zwierząt, o których jest mowa w zagadkach.
5. Zabawa oddechowo – ruchowa: Wycieczka do ZOO.
Rodzic mówi wierszyk , a dziecko naśladuje je:
- Małpa – dziecko skacze obunóż, potem robi małpią minę (dowolną).
- Słoń – dziecko wykonuje figurę słonia, zgiętą trąbę i powolny chód.
- Żyrafa – dziecko kuca, następnie powoli wstaje, wyciąga do góry ręce; wyciąga szyję, żeby zdobyć pożywienie.
- Struś – dziecko rysuje w powietrzu oburącz strusie jajo.
- Miś – dziecko chodzi na czworaka, potem kładzie się na plecach, trzyma ręce na brzuchu. Wdychamy powietrze nosem, - unoszenie brzucha; wydychamy ustami – brzuch się chowa.
6. Nauka wybranej zwrotki wierszyka na pamięć.
7. Zachęcamy dziecko do malowania wybranego zwierzątka farbami.
Zajęcia logopedyczne dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym i starszych
Prezentowane ćwiczenia dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej służą nie tylko utrwalaniu i automatyzacji poprawnej wymowy głosek. Dzięki ich stosowaniu można również uczyć stosowania poprawnych form gramatycznych, utrwalać pisownię zgodną z zasadami ortografii, doskonalić umiejętności dziecka w zakresie edukacji matematycznej oraz popularyzować utwory poetów polskich.
Przedstawione scenariusze zawierają ćwiczenia utrwalające m.in. głoski szumiące, syczące i głoskę [r]. Przeznaczone są dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej i starszych klas.
Scenariusz nr 1 Temat: Utrwalanie głoski r w sylabach typu [tr-]
Cele:
- usprawnianie motoryki artykulacyjnej
- utrwalanie właściwego toru oddechowego
- rozwijanie słownictwa – wyrazy przeciwstawne
- kształtowanie prawidłowej wymowy głoski r w sylabach [tr-, -tr-, -tr].
Przebieg zajęcia:
- Zestaw zabaw oddechowych:
- dmuchanie na papierowe łódki, lekkie przedmioty pływające w misce z wodą
- dmuchanie przez rurkę do wody, aby tworzyły się pęcherzyki powietrza, dmuchamy na zmianę: długo - krótko - jak najdłużej; słabo - mocno – jak najmocniej.
2. Powtarzanie wyrazów z ćwiczoną głoską:
[tr-] trawa, trasa, trud, tran, tren, tratwa, trampki, trąbka, troska, truskawka, tramwaj, troje, trochę, trudny, trybuna, tryskać, trójkąt, truć, tresować,
[-tr-] strażak, wiatrak, siostra, futro, jutro, lustro, patrol, wątroba, piętro, strona, opatrunek, struś, strumyk, cytryna, strych, atrament, chytry, futryna, natrysk, siostra
[-tr] jesiotr, litr, łotr, metr, wiatr, teatr.
3. Zabawa słowna: Dobieranie wyrazów o przeciwnym znaczeniu.
Zachęcamy rodziców do wykonania kartoników z wyrazami z tabelki. Do wyrazów ułożonych przez rodzica dziecko dobiera wyraz o przeciwstawnym znaczeniu.
|
wyrazy podane przez rodziców |
wyrazy podane przez dzieci |
|
łatwy |
trudny |
|
tani |
drogi |
|
czysty |
brudny |
Czytamy pary wyrazów, zwracamy uwagę na wymowę głoski [r].
4. Na koniec zachęcamy do nauki wiersza na pamięć. Zwracamy uwagę na poprawność wymowy ćwiczonych głosek.
Trąbki Rysia
Rysio cztery trąbki ma i na każdej pięknie gra.
Na pierwszej gra: tra, tra, tra.
Na drugiej gra: tru, tru, tra.
Na trzeciej gra: tre, tre, tra.
Na czwartej gra: try, try, tra.
Rysio brata Jurka ma, razem z bratem gromko gra:
tra, tre, tra,
tra, tru, tra,
tre, tro, tra,
tra, try, tra.
Rysio cztery siostry ma, każda sama pięknie gra.
Marta gra: tru, tro, tra,
Renia gra: tre, try, tra,
Irka gra: try, tro, tra,
Krysia gra: tru, tre, tra.
Gdy rodzeństwo razem gra, słychać gromkie:
tram- tarara
trem- tarara
trym- tarara
trum- tarara
trom- tarara.
5. Zakończenie zajęcia.
Scenariusz nr 2 Ćwiczenia utrwalające głoski szumiące [sz, rz, cz, dż]
Cele:
- usprawnianie aparatu artykulacyjnego
- rozwijanie spostrzegawczości i logicznego myślenia
- regulowanie mocy i długości oddechu
- rozwijanie słownictwa – wyrazy przeciwstawne
- kształtowanie prawidłowej wymowy głosek szumiących.
Przebieg zajęcia:
- Zabawy oddechowe do wyboru:
- Puszczanie baniek mydlanych
- Dmuchanie balonika
- Dmuchanie na piórko
- Gaszenie świeczki
- Dmuchanie wiatraczka.
2. Powtarzanie słów z głoskami szumiącymi:
- Szabla, szachy, szafa, szafir, szakal, szal, szalik, szampon, szarak, szaruga, szatyn, szef, szelki, szofer, szopa, szorty, szum, szuwary, szyba, szyja, szyna, szynka, Szymon;
- Żaba, żagiel, żak, żakiet, żal, żarłok, żarówka, żart, żądło, żebro, żelatyna, żeton, żona, żonkil, żółtko, żółw, żubr, żuk, żurawina, życie, żyła, żyrafa, żyto;
- Czajka, czajnik, czapka, czapla, czar, czarodziej, czekolada, czepek, czołg, czoło, czubek, czupryna, czyn, czytanka, czytelnia, czytelnik;
- Dżem, dżentelmen, dżinsy, dżokej, dżoker, dżungla, dżuma, dżdżownica.
3. Zabawa słowna: Dobieranie wyrazów o przeciwnym znaczeniu.
Do wyrazów podanych przez rodzica dziecko dobiera wyraz o przeciwstawnym znaczeniu.
|
wyrazy podane przez rodziców |
wyrazy podane przez dzieci |
|
biały |
czarny |
|
gładki |
szorstki |
|
brudny |
czysty |
|
gęsty |
rzadki |
|
wolny |
szybki |
Przepisujemy pary wyrazów, zaznaczamy ćwiczone dwuznaki [sz, rz, cz]
4. Zabawa w kolory: Jakiego koloru są?
- jajecznica ze szpinakiem (żółto-zielona)
- budyń cytrynowy ze sokiem truskawkowym (żółto-czerwony)
- węgiel posypany śniegiem (biało-czarny)
- małe prosiątko leżące na trawie (różowo-zielone).
5. Praca z wierszem. Najpierw czytamy wiersz. Zaznaczamy utrwalane litery i dwuznaki [sz, ż, cz] kredkami. Czytamy wyrazy z zaznaczonymi literami. Na koniec zachęcamy do nauki wiersza na pamięć.
Szuflada
Szuflada zgrzyta ze złości.
Aż brak jej tchu!
To z winy Anki i jej skakanki
boli mnie tam i tu!
Powiedzcie sami: W porządku to,
że w moim wnętrzu jest rzeczy sto?!
Książka, cukierek, nożyczki małe
i plasteliny spory kawałek,
Kredka, serwetka, klajster i tusz…
Och, nie wytrzymam, nie mogę już!
A jeszcze skakanka…
Miarka się przebrała!
I szuflada z hukiem z biurka wyleciała.
Autor: E. Niedźwiadek
6. Zakończenie zajęcia.
Scenariusz nr 3 Utrwalanie głosek szeregu [sz]
Cele:
- usprawnianie motoryki artykulacyjnej
- kształtowanie umiejętności rozwiązywania i układania zagadek
- doskonalenie oddychania torem przeponowo - brzusznym
- uzupełnianie wyrazów w odpowiedniej formie z tekście z lukami
- kształtowanie prawidłowej wymowy głosek szumiących.
Przebieg zajęcia:
- Zabawy oddechowe:
Ćwiczenia brzuszno-przeponowe:
- Leżymy na plecach, na podłodze. Ręce trzymamy na brzuchu. W czasie wdechu unosimy ręce do góry, a w czasie wydechu je opuszczamy.
Ćwiczenia oddechowe z jednoczesnym wypowiadaniem pojedynczych głosek:
- Udajemy syczenie węża – syczymy jak najdłużej na jednym wydechu.
- Udajemy szum wiatru – szumimy jak najdłużej na jednym wydechu.
(Każde ćwiczenie wykonujemy co najmniej 5 razy.)
2. Rozwiązywanie zagadek.
Morze wyrzuca złote kamyki.
Będą z nich broszki i naszyjniki. (bursztyn)
Worek mąki, paczkę książek,
każdy bagaż dobrze zwiąże. (sznurek)
Zgrabna ma jedno uszko,
na spodku stoi na stole,
ludzie piją z niej kawę,
a ja mleko wolę. (filiżanka)
Barwny most na niebie,
najczęściej po burzy.
Kolorami świeci i pogodę wróży. (tęcza)
3.Wstawianie wyrazów z tekście z lukami.
Brakujące wyrazy: smaczny, cztery, porzeczki, czekoladą, tłuczonymi, czekoladowo-
Tekst z lukami:
Ala przygotowała tort na imieniny mamy. Najpierw upiekła ………………………..biszkopt. Upieczony placek pokroiła na ………………………………krążki. Dolny krążek posmarowała dżemem z czarnej ………………………. . Wszystko polała stopioną ……………………………………………. Boki tortu posypała …………………………………………….. orzechami. Bardzo smaczny i ładny był ten ……………………………………. - orzechowy tort.
Uczniowie przepisują tekst z uzupełnionymi wyrazami oraz zaznaczają dwuznak cz w wyrazach.
4. Niedokończone wyrazy. Wpisujemy odpowiednie dwuznaki do tytułów znanych bajek i wierszy:
… erwony Kapturek
Miś U … atek
Ka … ka Dziwa … ka
Kopciu … ek
5. Praca z wierszem. Najpierw czytamy wiersz. Zaznaczamy utrwalane dwuznaki [sz, cz] kredkami. Czytamy wyrazy z zaznaczonymi literami. Na koniec zachęcamy do nauki wiersza na pamięć.
Entliczek- pętliczek
Entliczek-pętliczek,
czerwony s.oliczek,
a na tym stoliczku
pleciony koszyczek,
w koszyczku jabłuszko,
w jabłuszku robaczek,
a na tym robaczku
zielony kubraczek...
J. Brzechwa
6. Zakończenie zajęcia.
Scenariusz nr 4 Ćwiczenia utrwalające głoski [s i z]
Cele:
- usprawnianie motoryki artykulacyjnej
- wydłużanie fazy oddechowej
- rozwijanie logicznego myślenia poprzez rozwiązywanie zagadek
- rozwijanie słownictwa – wyrazy przeciwstawne
- kształtowanie prawidłowej wymowy głosek [s, z].
Przebieg zajęcia:
- Zestaw zabaw oddechowych:
- dmuchanie na płomień świecy
- dmuchanie na papierowe łódki, lekkie przedmioty pływające w misce z wodą, organizujemy zawody z rodzicami, która łódka szybciej dopłynie do mety.
- Rozwiązywanie zagadek:
Obraca się, kręci, choć to nie wiatraczek,
Choć ją trzymasz w ręku –
Ładnie przez nią skaczesz. (skakanka)
Igła nie do szycia,
Lecz kierunek wskaże.
Od dawna takiej używają marynarze. (kompas)
Jeden jest błyskawiczny,
Drugi drzwi nam strzeże.
Trzeci król wybudował,
Ma baszty i wieże.(zamek)
Co buduje każdy ptak,
By chować pisklęta,
A tylko kukułka o tym nie pamięta? (gniazdo)
3. Zabawa słowna: Dobieranie wyrazów o przeciwnym znaczeniu.
|
wyrazy podane przez rodziców |
wyrazy podane przez dzieci |
|
daleki |
bliski |
|
dobry |
zły |
|
silny |
słaby |
|
smutny |
wesoły |
|
mokry |
suchy |
|
otwarty |
zamknięty |
|
gorzki |
słodki |
Zachęcamy rodziców do wykonania kartoników z wyrazami z tabelki. Do wyrazów ułożonych przez rodzica dziecko dobiera wyraz o przeciwstawnym znaczeniu.
4. Praca z wierszem. Czytamy i zaznaczamy ćwiczone głoski [s] . Zachęcamy do nauki wiersza na pamięć.
Liski
Cztery małe, rude liski
piły mleko z jednej miski.
Jeden lisek z drugim liskiem
Powsadzały łapki w miskę.
Trzeci lisek z czwartym liskiem
Weszły w miskę z wielkim piskiem.
I wylały mleko z miski
Cztery małe, rude liski.
Autor: W. Chotomska
5. Zakończenie zajęcia.
Scenariusz nr 5 Temat: Zabawy utrwalające grupę spółgłoskową [szcz]
Cele:
- usprawnianie narządów artykulacyjnych
- rozwijanie logicznego myślenia
- ustawienie prawidłowego toru oddychania
- rozwijanie słownictwa poprzez tworzenie czasowników na podstawie podanych rzeczowników
- kształtowanie prawidłowej wymowy grupy spółgłoskowej [szcz].
Przebieg zajęcia:
- Ćwiczenia oddechowe połączone z ruchami rąk, nóg i tułowia:
- Stoimy w lekkim rozkroku. Na wdech podnosimy ręce na boki, na wydech powoli je opuszczamy.
- Stoimy w lekkim rozkroku. Na wdech podnosimy ręce przed siebie na wysokość ramion, na wydech powoli je opuszczamy.
(Każde ćwiczenie wykonujemy co najmniej 5 razy.)
- Powtarzamy słowa z grupą spółgłoskową [szcz]:
- szczur, szczupak, szczupły, szczotka, szczygieł, szczelina, szczery, szczebiot, szczeniak
- puszcza, oszczep, paszcza, leszcze, leszczyna, pieszczoch, jaszczurka,
- tłuszcz, bluszcz, płaszcz, gąszcz, dreszcz, leszcz, dreszcz, kleszcz
- pszczoła, barszcz, świerszcz.
- Zabawa słowna: Dobieranie czasowników do podanych rzeczowników.
|
wyrazy podane przez rodziców |
wyrazy podane przez dzieci |
|
wrzask |
wrzeszczy |
|
pisk |
piszczy |
|
głaskanie |
głaszcze |
|
szczebiot |
szczebiocze |
|
oklaski |
klaszcze |
|
błysk |
błyszczy |
Czytamy pary wyrazów, zwracamy uwagę na wymowę grupy spółgłoskowej [ szcz]. Następnie uczniowie przepisują powstałe pary wyrazów.
- Praca z wierszem. Najpierw czytamy wiersz. Zaznaczamy głoski [szcz]. Można nauczyć się wiersza na pamięć.
Szczypawka
Raz szczypawka - jeszcze młoda do Szczecina szła.
Bo w Szczecinie ma kuzynkę, którą dobrze zna.
Jeszcze Szczecin dość daleko, a już braknie sił.
- Troszkę szczawiu i szczypioru - żeby chociaż był.
Szczaw na szczęście rośnie wszędzie. To szczypawce raj!
Lecz szczypioru nie ma więcej, wszakże to nie maj.
- Szczecin chyba za daleko - Powiedziała wnet.
- Może na Szczebrzeszyn ruszę. Podwiezie mnie kret.
Autor: K. Szoplik
5. Zakończenie zajęcia.
Scenariusz nr 6 Temat: Różnicowanie głosek syczących [s, z, c, dz] i szumiących [sz, ż/rz, cz i dż]
Cele:
- usprawnianie motoryki artykulacyjnej
- rozwijanie logicznego myślenia
- utrwalanie właściwego toru oddechowego
- rozwijanie słownictwa – wyrazy przeciwstawne
- kształtowanie prawidłowego różnicowania głosek szumiących i syczących.
Przebieg zajęcia:
1. Ćwiczenia oddechowe połączone z ruchami rąk, nóg i tułowia:
- Stoimy w lekkim rozkroku. Na wdech podnosimy ręce przed siebie na wysokość ramion, na wydech powoli je opuszczamy.
- Stoimy w lekkim rozkroku. Na wdech unosimy wysoko ręce nad głowę, następnie zginamy kolana i pochylamy się luźno do przodu, głośno wydychając powietrze.
(Każde ćwiczenie wykonujemy co najmniej 5 razy.)
2. Rozwiązywanie zagadek:
- Może być gładki, w linie i w kratki.
Ma kartek wiele i dwie okładki. (zeszyt)
- Używasz go często wieczorem i rano.
Przypomina przedmiot, którym grabią siano. (grzebień)
- Ten kwitnący talerz pewnie dobrze znacie,
bo smaczne nasiona z niego wybieracie.(słonecznik)
- Co to za złośnica, odpowiedzcie dzieci,
poduszki, dywany bije, aż kurz leci? ( trzepaczka)
3. Ćwiczenia w różnicowaniu głosek syczących [s, z, c, dz] i szumiących [sz, ż/rz, cz i dż].
Najpierw rodzice czytają wyrażenia i zdania. Potem uczniowie powtarzają. Na koniec przepisują kilka wybranych przykładów i wspólnie z rodzicami sprawdzają poprawność pisowni.
Wyrażenia: czerwony smoczek
dojrzała brzoskwinia
cenne skrzypce
żółte kaczeńce
gęsta dżungla
Zdania:Turysta szedł szosą.
Kobieta spotkała mężczyznę.
Na łące skacze świerszcz.
Staszek schował czysty zeszyt do teczki.
Koledzy jedli pyszny dżem porzeczkowy.
4.Praca z wierszem. Najpierw czytamy wiersz. Zaznaczamy utrwalane głoski syczące kolorem zielonym, a głoski szumiące – czerwonym. Na koniec zachęcamy do nauki wiersza na pamięć.
Zapasy na zimę
Gotujemy już zapasy
na zimowe długie czasy.
Już w piwnicy są ziemniaki
I kapusta i buraki.
Jest w spiżarce sześć słoików
Słodkich jabłek też bez liku.
Są borówki, konfitury
I prawdziwków cztery sznury…
Autor: M. Konopnicka
5. Zakończenia zajęcia.
Proponowane przeze mnie zestawy ćwiczeń logopedycznych i scenariusze zajęć powstały na podstawie mojej kilkunastoletniej praktyki logopedycznej oraz fachowej literatury metodycznej. Ciekawe przykłady zabaw i ćwiczeń zaczerpnęłam również z materiałów umieszczonych na stronach internetowych. Teksty niektórych ćwiczeń, zagadek, wierszyków zostały zasięgnięte z czasopism dla dzieci.
Zachęcam do skorzystania z zabaw słownych, łamigłówek i innych zabaw logicznych umieszczonych na internetowych portalach edukacyjnych,m.in.:pisupisu.pl i matzoo.pl. Zabawy te w bardzo przystępny sposób nie tylko kształtują poprawną wymowę dziecka, ale również stymulują inne procesy myślowe, takie jak: spostrzegawczość, uwagę, koncentrację, pamięć słuchową i wzrokową.